23 kwietnia 1985; wieczór

Ściany klaskały — echo pustej sali sprawiało, że dźwięk niósł się aż do skrzypiących desek starej sceny. Oprócz Lyry, w trzecim rzędzie, był tu jeszcze starszy mężczyzna oraz młoda para kobiet przy samym wyjściu. Oni; bezimienny tłum intymnej widowni, oraz jedyny aktor jednego przedstawienia.

Gdy wyszedł zza kulis, nie było już nikogo, oprócz niej.

— Albo reflektory oślepiły już moje stare oczy — mówił tak, jakby wcale nie potrzebował dobrej akustyki, by słyszeli go i w ostatnim rzędzie; wzrok i kroki kierując jednak u zajmowanego przez nią miejsca. — Albo pani Vandenberg powstała z grobu i wreszcie postanowiła odwiedzić mój teatr.

Usiadł obok ze zgrabnością, której normalnie nie spodziewa się po pięćdziesięciolatku.

— Dramatyzujesz — obróciła tułów i oparła ramię o siedzenie, tak, by patrzeć na niego wprost. — Żarówka po prawej wam się wypaliła. Jedyne, co mogło cię oślepić, to pustki na sali.

Mężczyzna złapał się za pierś, jakby imitował ogromny ból serca. Lyra jedynie zaśmiała się cicho. W pamięci ma znów jedenaście lat i ten sam mężczyzna — znacznie młodszy — wykonuje ten sam ruch na scenie przed nimi.

— Wiedziałem, że sodówka Overtonów uderzy ci do głowy. Nie powinienem był im cię oddawać.

Spokojne, błękitne oczy zawiesiły się na jej twarzy — jego rozluźniła się; jakby zmartwiona; jakby zasmucona. Duke — nie miał żadnych tytułów; jedyna arystokracja, do której należał, to śmietanka teatralnego geniuszu — zawsze wszystko robił całym sobą, jakby każda komórka jego ciała grała ze sobą w całkowitej harmonii. Być może to sprawiało, że nie dało się oderwać od niego wzroku na scenie; był tam obecny całym sobą.  

— Nie powinieneś był — zgodziła się.

Mogłaby dalej grać w jego teatrze, gdzie nikt nigdy nie zaglądał. Być nikim istotnym, ale kimś szczęśliwym; nigdy nie zagrać Ofelii i nigdy nie spotkać Aarona. Nigdy nie obudzić się obok niego, gdy—

Wsparł dłonie o swoje kolana.

— Jak ci się podobało?

Doceniła zmianę tematu.

— To było—

Chwila zawahania się nie wynikała z potrzeby kłamstwa czy uprzejmej krytyki. Szczerze i prawdziwie zabrakło jej słów, by określić to, co poczuła, obserwując go na scenie; bo słowo wszystko wydawało się być zbyt małe, by ogarnąć ogrom wszechświatów, jakie utworzył.

— Naprawdę sam to napisałeś?

Wzruszył ramionami i powrócił spojrzeniem na scenę, jakby on również w swojej głowie odtwarzał to, co przed chwilą się na niej rozgrywało. Przez chwilę wyglądał tak samo, jak w dniu, gdy go poznała. Siedział obok Paula dwa rzędy bliżej sceny, niż teraz i obserwował ją z podobnym skupieniem, które teraz dedykuje pustce.

Mówiłem ci, urodziła się do tego, mówił Paul, a ona uśmiechała się szeroko, na myśl o tym, że mogła urodzić się do czegoś innego, niż do wracania do oceanu. Do czegokolwiek się urodziła, chcę to zobaczyć, odpowiedział wtedy Duke.

Teraz milczał.

— Myślę, że to napisało mnie — odpowiedział w końcu.

Pokiwała głową. Rozumiała; w pewien sposób.

— Będziesz to wystawiać? Dla prawdziwej widowni? — zapytała, podążając wzrokiem w to samo miejsce, na którym on tkwił już od dawna. Aktorzy już tak mieli; nigdy z niej tak naprawdę nie schodzili.

— Ty nie jesteś prawdziwa?

— Wiesz, co miałam na myśli. Wystawić ją gdzieś, gdzie—

Mógł pójść z tym do dowolnego teatru w Bostonie — nawet pojawić się na progu Overtonów i ci przyjęliby go z otwartymi ramionami. Duke był legendą; równie słynną, co nieuchwytną. Mógł mieć wszystko, a wybrał mały, przez wszystkich zapomniany, miejski teatr w Bostonie. Mógł zawładnąć każdą sceną, na którą wchodził, a wybrał uczyć innych, jak to zrobić. Nie przyjmował każdego. Była pewna, że lata temu, gdyby nie Paul, to Duke odesłałby ją z kwitkiem.

Miała nadzieję, że sympatia do niej wystarczy i teraz.

— Wystawić? Sprzedać najznakomitszą rzecz, jaką stworzyłem?

Nie brzmiał na złego, raczej jak nauczyciel, który pytając ucznia, próbuje mu coś wyjaśnić. Dopiero teraz ich spojrzenia znowu się skrzyżowały; teraz to dostrzegła. Naprawdę był starszy, niż go zapamiętała. Ona była starsza, niż powinna być.

— Ludzie powinni to zobaczyć.

Pokręcił głową.

— Nie, stworzyłem to dla siebie. Dla moich bliskich, gdy jeszcze ich miałem. Ale to było wtedy, a teraz jest teraz. Nigdy nie będę mieć tego życia z powrotem.

— To nie—

— Nie jestem dramatyczny, tylko pragmatyczny. Miałem jedną szansę i przeminęła, bo wszystko, co miałem, włożyłem w to. Nic innego mi nie zostało.

Milczała. Nie była pewna, dlaczego był sam. Znała go tylko takiego; znała legendę, nie człowieka, który ją stworzył. Pierwszy raz słyszała, by mówił o swoim poprzednim życiu, jak o czymś, co faktycznie się wydarzyło. Niektórzy aktorzy plotkowali za kulisami, że miał kiedyś żonę i dziecko. Niektórzy twierdzili, że go zostawiła, bo ją zdradził — inni, że ona zdradziła jego.

Paul zawsze milczał na ten temat. Mówił, że czyjaś przeszłość to własność prywatna; nie publiczna.

— To smutne — powiedziała w końcu.

Chciała, by się mylił.

— To życie. Jeśli chcesz osiągnąć coś wielkiego, musisz coś wielkiego oddać. Tracisz bliskich, tracisz siebie—

Spojrzał na nią w taki sposób, jakby próbował zadecydować, czy ona już wie, o czym mówi. Nie rozumie; rozumieć można abstrakcyjne pojęcia z metafizyki. Wiedza wynika z doświadczenia, a doświadczenie rodzi emocje; kiedyś jej powiedział, że aktor, który nie pozwala sobie na ich przeżywanie, to jak robotnik, który próbuje wykopać dziurę w ziemi rękami.

— Ale wtedy zostaje ci to.

Uznał, że wie.

Ona wiedziała.

Miała swoją szansę i ona przeminęła. Śmierć Aarona była momentem, gdy jej życie rozdzieliło się na pół i droga, którą wcześniej miała wybrać, stała się niemożliwa do uczęszczania. Nie będzie mieć męża, dzieci i domu z białym płotem. Będzie mieć to; sztukę, która napisała ją i w której będzie część jej, której nie odda nikomu innemu.

— Dostałam rolę — jej głos brzmiał inaczej. Tak samo mocno, jak jego; uderzała w te same głoski, co on na scenie, zupełnie, jakby zaczęła teraz pisać swój własny monolog. — U Overtonów.

Nie mówiła nikomu. Dowiedziała się dziś rano i nie była pewna, czy dożyje pierwszej próby. Jemu jednak mogła powiedzieć — nie był częścią prawdziwego życia; był częścią teatralnej rzeczywistości, która istniała poza każdą apokalipsą.

— Gratulacje. Mam nadzieję, że cię to uszczęśliwi.

Nie był sarkastyczny czy opryskliwy; nie pozostawiał jednak wątpliwości, że sam wątpi, by na tej konkretnej scenie znalazła to, czego szuka.

— Wypadłam trochę z wprawy — przyznała, a Duke uśmiechnął się, rozumiejąc już, czemu zawdzięcza tę wizytę. — Masz czas na lekcje?

Wpatrywała się w niego tak samo, jak lata temu, gdy decydował, czy warta jest jego czasu i talentu. Wtedy zadecydował, że tak. Teraz—

— Nie ma miejsca dla ciebie tutaj—

Dramatyczna pauza; potrafiłaby ją rozpoznać nawet z ostatniego rzędu.

— —w roli uczennicy, pani Vandenberg. Ale szukam drugich skrzypiec.

To nie był haczyk; to była uczciwa propozycja.

— Płacisz?

— Ledwo.

— Godziny?

— Okropne. Zainteresowana?

— Tak.

Dwie, uśmiechnięte dusze spoglądały na siebie jak dwójka starych druhów, których drogi znów się skrzyżowały.

— Dużą rolę masz w tym teatrzyku?

— Trzecia obsada, rola drugoplanowa.

— I to cię zadowala? — uniósł brew; inaczej, niż Williamson. Bardziej plastycznie, jakby była falą.

— Obsady można zmienić — wzruszyła ramionami, a on pokiwał głową.

Można i on jej w tym zamierzał pomóc.